Constructieve veiligheid van hulpconstructies (fase U)
Door de ongevallen bij De Grolsch Veste en de B-Tower is er terecht veel aandacht voor de constructieve veiligheid van hulpconstructies. Hieronder verstaan we bijvoorbeeld bouwputten, steigers, stempelwerken, bekistingen, kranen en ondersteuningsconstructies. Hulpconstructies zijn tijdelijk en nodig om veilig te kunnen bouwen. Zij vallen onder de omgevings- en bouwwerkveiligheid tijdens de bouwfase en moeten voldoen aan de vigerende normen. In het algemeen vallen hulpconstructies onder verantwoordelijkheid van het uitvoerend bouwbedrijf.
Hulpconstructies verdienen dezelfde aandacht als de hoofddraagconstructie
Hulpconstructies verdienen dezelfde aandacht als de hoofddraagconstructie. Regelmatig wordt afgeweken van een standaard configuratie, waardoor het gedrag van de hulpconstructie niet meer vanzelfsprekend is. Er is constructieve kennis voor nodig om dit op de juiste wijze te kunnen beoordelen. Dat is de reden dat wij het uitvoerend bouwbedrijf adviseren om bij complexe, niet standaard hulpconstructies een ‘coördinerend constructeur hulpconstructies’ aan te stellen. Waar de coördinerend constructeur verantwoordelijk is voor de constructieve samenhang en veiligheid van het bouwwerk zelf, is deze ‘coördinerend constructeur hulpconstructies’ verantwoordelijk voor de constructieve veiligheid van de tijdelijke hulpconstructies. Ook is hij of zij verantwoordelijk voor het bewaken van de constructieve samenhang van de hulpconstructies, het controleren en toetsen van alle betreffende documenten en het indienen van deze stukken bij de coördinerend constructeur. Uiteraard kan deze laatste ook zélf de rol van coördinerend constructeur hulpconstructies invullen.
Wanneer geen standaard configuratie mogelijk is, wanneer het samenspel met ondergrond of omgeving bepalend is of wanneer falen van de hulpconstructie tot grote consequenties kan leiden, moet altijd een aparte berekening worden gemaakt. Voor bouwputten kan niet worden volstaan met bekende oplossingen. Hiervoor moeten altijd berekeningen en analyses worden gemaakt. Tijdig keuren van hulpconstructies, bekistingen en ondersteuningen door een deskundig persoon tijdens het ontwerp en/of de uitvoering van die constructies levert in alle gevallen een aanzienlijke verhoging van de veiligheid op. De benodigde deskundigheid en diepgang van de keuring is afhankelijk van de complexiteit. De coördinerend constructeur hulpconstructies moet een rol spelen bij:
- identificatie van hulpconstructies die aanvullende berekeningen behoeven;
- de selectie van een deskundige partij voor de engineering, productie en uitvoering;
- de controle van de tekeningen en de bijbehorende berekeningen.
Ook bij engineering en montage van hulpconstructies is het belangrijk de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van alle participanten goed vast te leggen. Het moet volkomen duidelijk zijn welke partij welke rol moet invullen. Aangezien de taken en verantwoordelijkheden voor controle en keuring bij hulpconstructies van oudsher diffuser zijn dan bij de uiteindelijke draagconstructies, wordt de noodzaak voor een goede demarcatie alleen maar groter.
Het behoeft geen betoog dat het zeer belangrijk is dat betrokken partijen het goede gesprek aangaan op basis van een kritische en nieuwsgierige houding. Een ‘warme’ overdracht van informatie is van groot belang!
Uit onderzoek door zes grote bouwbedrijven bleek dat de kans op fouten het grootst is bij:
- de overdracht van de uitgangspunten ten tijde van de start van de engineering;
- de integrale controle van tekeningen en berekeningen;
- de controle of de gerealiseerde hulpconstructie is gebouwd conform tekeningen.
Op de overdrachtsmomenten is extra aandacht gewenst (zie onderstaande figuur, die hier is te downloaden als pdf).
Voor deze kritische overdrachtsmomenten zijn een viertal hulpdocumenten beschikbaar. De eerste twee documenten betreffen de checklists Startgegevens Ontwerp en Engineering Ondersteuningsconstructies en Startgegevens Ontwerp en Engineering Bouwputten. Het Demarcatieoverzicht uit de Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies (RBO) geeft een overzicht van de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de betrokken partijen tijdens de engineering en montage van bekistingen en ondersteuningsconstructies. De RBO onderscheidt hierin de rollen ‘verantwoordelijk’, ‘uitvoerend’, ‘adviserend’ en ‘controlerend. Het vierde hulpdocument betreft de controle en vrijgave van eenvoudige ondersteuningsconstructies. Daarnaast verwijzen wij graag naar een aantal studierapporten van de vereniging STUBECO, waarin ook constructieve uitgangspunten voor de berekening van hulpconstructies zijn te vinden. De NVAF publiceert een aantal richtlijnen die nuttige informatie bevatten over ontwerp en uitvoering van hulpconstructies voor funderingswerken.
De engineerende partijen moeten worden geselecteerd op basis van kennis en ervaring en het systeem van kwaliteitsborging. Een goede interne, integrale controle van tekeningen en berekeningen moet vanzelfsprekend en aantoonbaar geborgd zijn. Uiteraard is voor het bewaken van de overdrachtsmomenten een belangrijke rol weggelegd voor de coördinerend constructeur hulpconstructies. Door deze van ontwerp tot en met uitvoering van de hulpconstructies mee te laten lopen, is er altijd een kennisdrager in het proces aanwezig die een goede overdracht kan bewerkstelligen. Ook bij afwijkingen kan hierdoor sneller, maar vooral ook beter en veiliger worden ingespeeld op de situatie. De genoemde hulpdocumenten zijn ook opgenomen in de Richtlijn Bekistingen en Ondersteuningsconstructies van de Contactgroep Materieel van Bouwend Nederland en de Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingsbedrijven (VSB) en te downloaden van https://www.richtlijnbekistingenenondersteuningen.nl/
Voor het beoordelen of een bouwwerk veilig en verantwoord kan worden gerealiseerd in relatie tot de directe omgeving en de openbare ruimte, is de landelijke Richtlijn Bouw- en Sloopveiligheid van de Vereniging Bouw- & Woningtoezicht Nederland van belang. Dit document kan op de site van deze vereniging worden gedownload.
